Słownik Geograficzny
Termin | Wyjaśnienie |
---|---|
ruchy lądotwórcze | ruchy wypiętrzające skorupę ziemską pod wpływem sił endogenicznych, wynurzanie się lądu. termin pod względem treści nie odpowiada pochodzeniu wyrazu. lądy bowiem w zasadniczy sposób różnią się w swej budowie geologicznej od den basenów oceanicznych tym, że są grubymi krami sialu , a te nie powstają inaczej, niż wskutek procesów określanych jako górotwórcze. tzw. ruch lądotwórczy jest więc tylko ruchem wypiętrzającym gotowy już blok kontynentalny (lądowy), a nie ruchem, dzięki któremu blok lądowy powstaje. wyrazy „epejrogeniczny”, „orogeniczny”, czyli „lądotwórczy” i „górotwórczy” pochodzą z czasów, kiedy naukowe poglądy na powstawanie gór i lądów dalekie były od prawdy.
|
ruchy grawitacyjne | ruchy zwietrzeliny pod wpływem jej własnej ciężkości lub wtórnego obciążenia, np. budynkami, nasiąknięcia wodą. zależnie od nachylenia powierzchni terenu i rodzaju zwietrzeliny zachodzą one z różnym natężeniem. nazywa się je również ruchami masowymi. |
ruchy górotwórcze | ruchy polegające na fałdowaniu skał i tworzeniu się płaszczowin. treść tego terminu nie odpowiada pochodzeniu wyrazu. Góry mogą bowiem powstawać bez ruchów górotwórczych (góry wulkaniczne, góry erozyjne w strukturze płytowej) i odwrotnie, ruchy górotwórcze wcale nie prowadzą bezpośrednio do powstania gór w znaczeniu form powierzchni terenu. zachodzą one w głębi skorupy ziemskiej, nierzadko pod dnem morskim i w ich wyniku powstaje jedynie fałdowa struktura geologiczna, czyli górotwór. toteż coraz częściej w miejsce wyrażenia „ruchy górotwórcze” geografowie i geologowie używają określenia „ruchy tektogeniczne” lub „ruchy fałdujące”, „fałdowanie skał”. |
rozwinięcie linii brzegowej | stosunek długości linii brzegowej do długości najkrótszej linii łączącej skrajne punkty danego odcinka brzegu lub ograniczającej pole równe polu powierzchni danego lądu czy danej wyspy. taką linią jest okrąg o polu równym polu lądu (wyspy). |
rozpad ziarnisty | wietrzenie mechaniczne polegające na rozpadaniu się skały na poszczególne ziarna mineralne. w skałach klastycznych jest to proces zazwyczaj złożony, po części mechaniczny, po części chemiczny, polegający na rozpuszczaniu przez wodę spoiwa skały. |
rozpad blokowy | wietrzenie mechaniczne polegające na rozpadaniu się skały na duże bloki. |
rozczłonkowanie kontynentu | poziomy kształt lądowej powierzchni kontynentu, w szczególności stosunek wielkości powierzchni wysp i półwyspów do powierzchni pnia lądowego. |
Równina denudacyjna | równina powstała wskutek denudacyjne- go obniżenia i zrównywania powierzchni terenu. Zależnie od przeważającego procesu niszczącego może to być równina abrazyjna, deflacyjna, erozji bocznej, ablacyjna itd. równina, która się wytworzyła na poziomym stropie warstwy odpornej wskutek usunięcia mało odpornych skał, leżących pierwotnie na nim, nosi nazwę równiny strukturalnej. |
równina akumulacyjna | równina powstała przez nawarstwienie osadów. Jeśli osady powstały na dnie morza, które następnie ustąpiło, powstaje równina akumulacji morskiej. Jeżeli akumulowała rzeka, tworzy się równina aluwialna. Jeśli osady są eoliczne (np. less) powstaje równina akumulacji eolicznej, jeśli jest to osad lodowców lub lądolodu— równina moreny dennej. Nie można jednak uważać równiny za akumulacyjną, jeśli cienka warstwa osadów spoczywa na uprzednio powstałej w inny sposób równinie. |
równina | teren niemal zupełnie poziomy. |
Rów tektoniczny | blok skorupy ziemskiej, silnie wydłużony, obcięty z dwu stron uskokami, obniżony względem sąsiednich bloków. |
ripplemarki | drobne nierówności na powierzchni dna zbiornika wodnego, a także na powierzchni lotnych piasków, wywołane prądem wody, falowaniem lub wiatrem. ostre grzbieciki są zawsze skierowane ku górze w normalnym położeniu osadu. można więc po ich układzie rozpoznać osady w normalnym położeniu i w położeniu odwróconym, a także określić kierunek prądu lub wiatru. |
relief | ogół drobnych form urozmaicających zasadnicze, wielkie, uogólnione formy. termin „relief’ bywa również używany na oznaczenie modelu, przedstawiającego rzeźbę terenu. |
regresja morska | cofanie się morza, wynurzenie się lądu ponad poziom morza. |
rafa koralowa | rafa powstała ze szkieletów korali przez ich narastanie |