Słownik Geograficzny

grupa fałdów tworzą­cych tektoniczne wgłębienie.

stadium, w którym następuje chylenie się rzeźby do powierzchni zrównania. w cyklu nor­malnym cechą rzeźby jest zanik załomów między dnem doliny a zboczem i krawę­dzi między wierzchowiną a stokiem. dna dolin łagodnie przechodzą w zbocza, sto­ki łagodnie w wierzchowinę.

określone następ­stwo procesów i przemian, jakim podle­ga rzeźba terenu od momentu tektoni­cznego wypiętrzenia do niemal całkowi­tego zrównania.

sta­dium, w którym wzrastają wysokości względne. w normalnym cyklu dzieje się to dlatego, że rzeki nie osiągnę­ły jeszcze profilu równowagi i szybciej następuje pogłębianie den dolin niż obni­żanie wzniesień międzydolinnych. cechą dolin w stadium młodości jest niewyrównany profil podłużny i strome zbocza, jak tylko na to pozwala spoistość mate­riału, oraz brak wyraźnie wykształcone­go dna dolin. na wierzchowinach zaś po­zostają jeszcze fragmenty nierozciętej po­wierzchni początkowej w postaci rozleg­łych spłaszczeń.

sta­dium, w którym nie następuje już wzra­stanie wysokości względnych. w cyklu normalnym głównym procesem jest po­szerzanie den dolinnych i łagodzenie zbo­czy we wczesnym momencie dojrzałości rzeźba osiąga najostrzejsze rysy i naj­większe wysokości względne. w stadium późnej dojrzałości za­znacza się zaokrąglanie wierzchołków przy równoczesnym ich powolnym obni­żaniu.

oddzielne osa­dzanie materiału skalnego według jego wielkości lub ciężaru.

łac. solum = zie­mia, jiuctio = spływanie — dostrzegalne tylko w skutkach, bardzo powolne prze­mieszczanie się zwietrzeliny w dół stoku o niewielkim nachyleniu pod wpływem ciężkości, wskutek pęcznienia i kurczenia się zwietrzeliny pod wpływem zmian jej nawilgocenia oraz zamarzania i odmarzania. objawem spełzywania są wystę­pujące często w zwietrzelinie haki,  tj. odłamki odporniejszego materia­łu, ułożone w kształcie łuków wygiętych w dół stoku.

mniej gorące (100—200°C) wyziewy gazów wulkanicznych, głównie pary wodnej, dwutlenku siarki i siarko­wodoru.

warstwa zajmująca niewiel­ką przestrzeń wyklinowująca się we wszystkie strony.

łac. sedimentare= osa­dzać — tworzenie się osadów. obniżenie terenu lub zbiornik wodny, w którym następuje długotrwałe osadzanie, nazy­wa się basenem sedymentacyjnym.

rzeźba, która w czasie swego rozwoju doznała przemian pod wpływem zasadniczo zmieniających się warunków klimatycznych, nie rozwi­jała się więc cały czas w cyklu jednolitym. przykładem rzeźby poligenicznej jest rzeźba tatr. ich rozwój uległ zasadnicze­mu zaburzeniu pod wpływem lodowców, które tu kilkakrotnie powstawały i wy­warły olbrzymi wpływ na formy terenu. o takiej rzeźbie jako całości nie można powiedzieć, w jakim stadium rozwoju się znajduje, poszczególne bowiem jej formy są właściwe nie tylko cyklowi normalne­mu, ale i cyklowi glacjalnemu, należą więc do różnych cyklów.

rzeźba terenu, w której widoczne jest kilkakrotne odmło­dzenie. występują w niej formy powstałe kolejno w kilku cyklach i znajdujące się w różnych stadiach rozwoju, toteż o takiej rzeźbie jako całości nie można powie­dzieć, w jakim jest stadium rozwoju.

dawna rzeźba terenu, następnie zakryta młodszymi osadami, niewidoczna na powierzchni terenu.

przybrzeżny wał wy­nurzający się z wody tylko przy bardzo niskich stanach.

ruchy zmieniające położenie i wza­jemne ułożenie skał, wywołane czynnika­mi endogenicznymi.