Słownik Geograficzny
Termin | Wyjaśnienie |
---|---|
synklinorium | grupa fałdów tworzących tektoniczne wgłębienie. |
stadium zgrzybiałe rzeźby | stadium, w którym następuje chylenie się rzeźby do powierzchni zrównania. w cyklu normalnym cechą rzeźby jest zanik załomów między dnem doliny a zboczem i krawędzi między wierzchowiną a stokiem. dna dolin łagodnie przechodzą w zbocza, stoki łagodnie w wierzchowinę. |
stadium rozwoju rzeźby | określone następstwo procesów i przemian, jakim podlega rzeźba terenu od momentu tektonicznego wypiętrzenia do niemal całkowitego zrównania. |
stadium młodociane rzeźby | stadium, w którym wzrastają wysokości względne. w normalnym cyklu dzieje się to dlatego, że rzeki nie osiągnęły jeszcze profilu równowagi i szybciej następuje pogłębianie den dolin niż obniżanie wzniesień międzydolinnych. cechą dolin w stadium młodości jest niewyrównany profil podłużny i strome zbocza, jak tylko na to pozwala spoistość materiału, oraz brak wyraźnie wykształconego dna dolin. na wierzchowinach zaś pozostają jeszcze fragmenty nierozciętej powierzchni początkowej w postaci rozległych spłaszczeń. |
stadium dojrzałości rzeźby | stadium, w którym nie następuje już wzrastanie wysokości względnych. w cyklu normalnym głównym procesem jest poszerzanie den dolinnych i łagodzenie zboczy we wczesnym momencie dojrzałości rzeźba osiąga najostrzejsze rysy i największe wysokości względne. w stadium późnej dojrzałości zaznacza się zaokrąglanie wierzchołków przy równoczesnym ich powolnym obniżaniu.
|
sortowanie | oddzielne osadzanie materiału skalnego według jego wielkości lub ciężaru. |
soliflukcja | łac. solum = ziemia, jiuctio = spływanie — dostrzegalne tylko w skutkach, bardzo powolne przemieszczanie się zwietrzeliny w dół stoku o niewielkim nachyleniu pod wpływem ciężkości, wskutek pęcznienia i kurczenia się zwietrzeliny pod wpływem zmian jej nawilgocenia oraz zamarzania i odmarzania. objawem spełzywania są występujące często w zwietrzelinie haki, tj. odłamki odporniejszego materiału, ułożone w kształcie łuków wygiętych w dół stoku. |
solfatary | mniej gorące (100—200°C) wyziewy gazów wulkanicznych, głównie pary wodnej, dwutlenku siarki i siarkowodoru. |
soczewka | warstwa zajmująca niewielką przestrzeń wyklinowująca się we wszystkie strony. |
sedymentacja | łac. sedimentare= osadzać — tworzenie się osadów. obniżenie terenu lub zbiornik wodny, w którym następuje długotrwałe osadzanie, nazywa się basenem sedymentacyjnym. |
rzeźba poligeniczna | rzeźba, która w czasie swego rozwoju doznała przemian pod wpływem zasadniczo zmieniających się warunków klimatycznych, nie rozwijała się więc cały czas w cyklu jednolitym. przykładem rzeźby poligenicznej jest rzeźba tatr. ich rozwój uległ zasadniczemu zaburzeniu pod wpływem lodowców, które tu kilkakrotnie powstawały i wywarły olbrzymi wpływ na formy terenu. o takiej rzeźbie jako całości nie można powiedzieć, w jakim stadium rozwoju się znajduje, poszczególne bowiem jej formy są właściwe nie tylko cyklowi normalnemu, ale i cyklowi glacjalnemu, należą więc do różnych cyklów. |
rzeźba policykliczna | rzeźba terenu, w której widoczne jest kilkakrotne odmłodzenie. występują w niej formy powstałe kolejno w kilku cyklach i znajdujące się w różnych stadiach rozwoju, toteż o takiej rzeźbie jako całości nie można powiedzieć, w jakim jest stadium rozwoju. |
rzeźba kopalna | dawna rzeźba terenu, następnie zakryta młodszymi osadami, niewidoczna na powierzchni terenu. |
ryf | przybrzeżny wał wynurzający się z wody tylko przy bardzo niskich stanach. |
ruchy tektoniczne | ruchy zmieniające położenie i wzajemne ułożenie skał, wywołane czynnikami endogenicznymi. |