Słownik Geograficzny
- 1
- 2
Termin | Wyjaśnienie |
---|---|
warstwowanie | układanie się osadzonego materiału skalnego w warstwy, ławice i warstewki w obrębie ławic. rozróżnia się: a) warstwowanie równoległe jeśli stropy i spągi warstw i lawie są niemal równoległe; b) warstwowanie krzyżowe, jeśli warstewki są nachylone w różnych kierunkach. ze względu na uporządkowanie materiału w ławicy rozróżnia się warstwowanie frakcjonalne, jeśli w spągu ławicy osadziły się najgrubsze ziarna, a ku stropowi coraz drobniejsze, przy czym następna ławica zaczyna się znów najgrubszym materiałem, oraę warstwowanie rytmiczne, jeśli grubość ziarna raz się zwiększa, to znów maleje. zespoły cienkich warstewek o miąższości poniżej 1 cm nazywa się laminami, a takie warstwowanie — laminacją. |
wietrzenie | proces geologiczny prowadzący do tego, że lite skały tracą swą spoistość i przechodzą w stan materiału mniej lub bardziej luźnego, nazwanego zwietrzeliną. |
wietrzenie chemiczne | wietrzenie skał i minerałów polegające na ich chemicznych przemianach, a w związku z tym na powstawaniu minerałów mało spoistych. atakuje ono przede wszystkim glinokrzemiany i krzemiany, zamieniając je na minerały iłowe lub wodorotlenki glinu oraz innych metali. powiększa się przy tym ich objętość, co dodatkowo powoduje mechaniczne rozsadzanie skały. |
wietrzenie gliniaste | wietrzenie chemiczne prowadzące do usunięcia ze skał krzemionki, a powstawanie w zwietrzelinie niemal wyłącznie tlenków glinu, żelaza i manganu. zachodzi ono w klimacie wilgotnym, gorącym,' na znacznej głębokości pod pokrywą zwietrzelinową. |
wietrzenie ilaste | chemiczne rozkładanie się minerałów prowadzące do powstawania uwodnionych krzemianów, tj. minerałów iłowych. |
wietrzenie mechaniczne | utrata spoistości skały bez zmiany jej mineralnego składu, tj. przez rozpadanie się poszczególnych ziaren skały, rozpadanie jej na okruchy lub bloki. |
wietrzenie mrozowe | wietrzenie mechaniczne pod wpływem zamarzania i odmarzania wody wypełniającej szczelinki w skale. jest ono tym bardziej intensywne, im częstsze i większe są wahania temperatury od dodatniej do ujemnej i odwrotnie. |
wietrzenie termiczne | wietrzenie mechaniczne pod wpływem zmian temperatury. atakuje ono głównie te skały, których poszczególne składniki mają różny współczynnik rozszerzalności cieplnej. wbrew dawnym poglądom niezbędnym warunkiem takiego wietrzenia jest obecność wody, wnikającej w mikroskopowe zluźnienia między minerałami i najdrobniejsze szczelinki skalne. |
woda głębinowa | woda podziemna na dużych głębokościach, odcięta od innych poziomów wód i warunków na powierzchni Ziemi. |
wulkan | miejsce wydobywania się lawy j i gazów wulkanicznych. termin ten stosuje się również, choć niesłusznie, do form terenu, powstałych wskutek działalności wulkanu. wulkanem czynnym nazywa się taki, który ustawicznie lub sporadycznie przejawia swą działalność, drzemiącym — taki, który w historycznych czasach działał, ale od dłuższego czasu nie przejawia działalności, wygasłym — taki, który w czasach historycznych nie był czynny. |
wulkan błotny | miejsce wydobywaniu się na powierzchnię ziemi nasyconego wodą materiału ilastego lub mulistego, najczęściej gorącego. wulkany błotne mogą być objawem wygasającego wulkanizmu, kiedy jeszcze z ogniska wulkanicznego wydobywa się gorąca woda lub para wodna, często jednak są związane ze złożami bitumicznymi. w tym drugim przypadku błoto wulkaniczne nie jest gorące. powstają one wskutek tego, że wydobywający się gaz ziemny rozluźniwszy spoistość iłów i mułów, pozwala wtargnąć w nie wodzie gruntowej. ten typ wulkanów błotnych nazywa się salsa. |
wulkanizm | ogół procesów związanych z wydobywaniem się lawy i innych materiałów z głębi skorupy ziemskiej na jej powierzchnię, pod wpływem procesów endogenicznych, tj. wyzwalanych siłami z wnętrza ziemi. |
wybrzeże |
|
wybuch wulkanu | gwałtowne wydobywanie się lawy lub gazów wulkanicznych z wulkanu. |
wyklinowywanie się warstwy (ławicy) | stopniowe zmniejszanie się miąższości warstwy (ławicy) w jednym kierunku aż do jej zaniku. |
- 1
- 2