Klimat w Ameryce Południowej

Duży wpływ na przebieg pogody w Ameryce Południowej  mają ośrodki baryczne powstałe nad oceanami. W okresie zimowym i letnim nad Ameryką Południową kształtuje się ośrodek niskiego ciśnienia oddzielający dwa ośrodki t wysokiego ciśnienia - Wyż Południowopacyficzny i Wyż Południowoatlantycki.
Znaczna część kontynentu położona w strefie równikowej charakteryzuje się wysokimi temp. powietrza w ciągu całego roku. W najcieplejszym miesiącu roku - styczniu, dochodzą one miejscami do 30°C, natomiast w najchłodniejszym - lipcu, są nieco niższe, wynosząc ok. 20-25°C. Najniższe wartości średnich miesięcznych temp. powietrza wy­stępują w pd. części kontynentu i wahają się od -1°C do 10°C. Sumy roczne opadów atmosferycznych wahają się od prawie 0 mm na pustyni Atakama, gdzie często przez kilka kolejnych lat w ogóle nie pada, do ponad 3000 mm w strefie równikowej i na dowietrznych stokach gór.

Ameryka Południowa znana jest z wystę­powania bardzo silnych, sztormowych wiatrów związanych z działalnością cyklonalną w pd. części kontynentu - stąd nazwy „ryczące czterdziestki" i „wyjące pięćdziesiątki", odno­szące się właśnie do" pd. szer. geogr. Do zimnych wiatrów, charakterystycznych dla omawianego kontynentu, należy pamperos, natomiast do ciepłych, typu fenu - zonda.

Strefy klimatyczne w Ameryce  Południowej

W Ameryce Południowej ze względu na dużą rozciągłość kontynentu wyróżnia się 5 stref klimatycznych. Mają one przebieg równoleżnikowy, a występujące w ich obrębie typy klimatów układają się południkowo. Klimat równikowy i podrównikowy wystę­puje w regionach położonych na pn. od zwrot­nika Koziorożca, przy czym w zach. części kontynentu jego zasięg jest znacznie ograniczony ze względu na wpływ zimnego Prądu Peru­wiańskiego (Prądu Humboldta). W tej strefie klimatów wyodrębniamy 3 ich typy, różniące się gł. sumą roczną opadów oraz porami ich występowania. Klimat równikowy, wybitnie wilgotny, obejmujący Nizinę Amazonki, Nizinę Gujańską oraz wsch. stoki Wyżyny Brazylijskiej, kształtuje się pod wpływem ciepłych i wilgotnych mas powietrza przenoszonych przez pasaty wsch. i pn.-wsch. znad Oceanu Atlantyckiego.

Średnie miesięczne wartości temp. powietrza wynoszą 26-28°C, a roczne sumy opadów atmo­sferycznych, występujących dość równomiernie w ciągu roku - ok. 1500-3000 mm. Klimat podrównikowy wilgotny obejmuje trzy izolo­wane obszary: Nizinę Orinoko, wsch. część Wyżyny Gujańskiej oraz część Wyżyny Brazy­lijskiej. Średnie miesięczne wartości temp. powietrza wahają się tu w granicach 18-24°C, roczne sumy opadów atmosferycznych wynoszą 1000-2000 mm, przy czym wyróżnia się okres niemal bezdeszczowy w porze zimowej, z prze­wagą suchych, zwrotnikowych mas powietrza, oraz okres letni, deszczowy, związany z na­pływem równikowych mas powietrza.

Trzy izolowane obszary obejmuje również klimat podrównikowy suchy. Występuje on na terenach charakteryzujących się znacznym wzniesieniem n.p.m., tj. w pn. i środk. Andach, na Wyżynie Brazylijskiej i na Wyżynie Gujańskiej, gdzie sumy roczne opadów atmosferycznych są nieco niższe niż w obrębie klimatu podrównikowego wil­gotnego i wynoszą 500-1000 mm, a pora deszczowa ogranicza się tylko do kilku miesięcy. Strefa klimatów zwrotnikowych rozciąga się w pobliżu zwrotnika Koziorożca, z wyjątkiem typów klimatu zwrotnikowego kontynentalnego suchego' skrajnie suchego, które - w związku z oddziaływaniem zimnego Prądu Peruwiańskiego - obejmują również wąski pas wzdłuż zach. wybrzeża, aż do ok. 5° S.

Klimat zwrotnikowy wilgotny występuje jedynie na wsch. kontynentu, w pd. części Wyżyny Brazylijskiej. Średnia miesięczna temp. powietrza waha się w grani­cach 14-25°C, a opady roczne przekraczają 2000 mm. Bardziej na wschód od tej strefy temperatury i opady są nieco niższe, dlatego też wyróżnia się jako odrębny typ klimatu zwrotnikowego - pośredni między zwrotnikowym wilgotnym a suchym. Wspomniane już typy klimatu zwrot­nikowego kontynentalnego obejmują wyżyny Andów Środkowych (Puna) oraz pas wybrzeża Peru i pn. Chile. Opady są w tym regionie niewielkie, poniżej 500-300 mm rocznie. Temperatury powietrza - bardzo zróżnicowane w zależności od wysokości n.p.m. - wynoszą od ok. 6°C do 25°C, przy czym w okresie zimy spadają nawet poniżej 0°C .

Między 30° S a 40° S rozciąga się strefa klimatów podzwrotnikowych. Wyróżnia się w niej 5 typów klimatów: od podzwrotnikową) wilgotnego wzdłuż wybrzeża Oceanu Atlan­tyckiego i Oceanu Spokojnego, do podzwrot­nikowego kontynentalnego, skrajnie suchego w środk. części Andów.

Klimat podzwrotnikowy morski charakteryzuje się średnimi miesięcznymi wartościami temp. powietrza w granicach 7-25°C i sumą roczną opadów do ok. 1000im W miarę przesuwania się v. tej strefie od wybrzeża do centrum kontynentu, wyraźnie zaznacza się zróżnicowanie termiczno-wilgotnościowe. Zwiększa się roczna amplituda temp. powietrza oraz zmniejsza suma roczna opadów atmo­sferycznych nawet do poniżej 200 mm.

Strefa klimatów umiarkowanych dzieli się w Ameryce Południowej na grupy klimatów ciepłych i chłodnych. Wyróżnia się 4 typy klimatów umiarkowanie ciepłych:

• umiar­kowany morski, występujący na zach. wy­brzeżu Chile, w okolicach 40°S. gdzie opady miejscami przekraczają 2000 mm. maksy­malnie dochodzą do 6000 mm. a miesięczne temp. powietrza wahają się w granicach 1-12°C,

• umiarkowany kontynentalny, występujący tylko od strony atlantyckiej, z sumami rocznymi opadów ok. 1000 mm,

• umiarkowany kontynentalny suchy, również występujący tylko od strony atlantyckiej gdzie w ciągu roku średnia miesięczna temperatura powietrza spada poniżej 0°C. opady zaś wynoszą ok. 500 mm.  

• Klimat umiarkowany kontynentalny, skrajnie suchy, gdzie warunki klimatyczne są podobne jak w przypadku poprzedniego typu, z tym że silniej zaak­centowane są cechy kontynentalne.

Wśród klimatów umiarkowanych chłod­nych wyróżnia się w Ameryce Południowej jedynie typ morski, obejmujący wybrzeże Oceanu Spokojnego wraz z przybrzeżnymi wyspami w pd. części Chile, pomiędzy 45' S a 50° S. Obszary położone na pd. od 50' S leżą w zasięgu strefy klimatów okołobiegunowych. Wyróżnia się tu typ subpolary. Występuje on w pd. części Ziemi Ognistej oraz na przy­brzeżnych wyspach. Średnia temp. najciep­lejszego miesiąca nie przekracza 10 °C. w najchłodniejszym spada poniżej 0°C.