Oprócz roślin dostarczających żywności, uprawa roślin włóknodajnych (włóknistych) należy do najstarszych działów rolnictwa. Człowiek zawsze poszukiwał materiałów służących do ochrony swego ciała, głównie przed chłodem (początkowo byty to skóry, trawy, kora, później materiały bardziej trwałe i elastyczne, które wytwarzał z różnych roślin włóknistych). Obecnie włókna roślinne należą do najważniejszych surowców przemysłowych dostarczanych przez rolnictwo. Obok włókien naturalnych roślinnych i zwierzęcych po drugiej wojnie światowej nastąpił ogromny wzrost popularności i produkcji włókien syntetycznych. Wiele roślin włóknistych wytwarza nasiona zawierające dużo tłuszczu, dlatego też uprawiane bywają na potrzeby przemysłu włókienniczego i olejarskiego.
Bawełna ma największe znaczenie spośród roślin włóknistych. Zaspokaja ona około 70 % światowego zapotrzebowania na włókna naturalne. Roślina ta była uprawiana w dolinie Indusu już 3 tys. lat p.n.e., ale dopiero w XIX w. produkcja i zużycie tej rośliny rozwinęły się na dużą skalę dzięki mechanizacji procesów odziarniania, przędzenia i tkania. Istnieje kilka podstawowych gatunków bawełny. Najbardziej rozpowszechniona jest bawełna zwyczajna (80 % zbiorów), a najwyżej ceniona bawełna egipska, której włókna są najdłuższe. Odmiany długowłókniste uprawia się głównie w Egipcie i Peru, średniej długości w Stanach Zjednoczonych, a krótkowłókniste w Azji. Optymalna temperatura do rozwoju tej rośliny wynosi 26-28°C. Nie toleruje ona przymrozków, a spadek temperatury do 5°C powoduje znaczne zmniejszenie plonów. W początkowej fazie rozwoju wymaga wilgotnej gleby, a w czasie dojrzewania i zbiorów nie znosi opadów.
W krajach, gdzie opady są nieduże (np. w Egipcie), konieczna jest irygacja. Wymagania glebowe bawełny nie są duże, ale gleby mało żyzne muszą być wzbogacone nawozami azotowymi i fosforowymi. Uprawa bawełny jest pracochłonna zbiory surowca odbywają się bowiem najczęściej ręcznie, a zbioru dokonuje się kilkakrotnie w sezonie. Jedynie w Stanach Zjednoczonych, Australii i krajach byłego ZSRR używa się do tego celu specjalnych kombajnów.
Zbiór ręczny jest jednak bardziej wydajny i dostarcza surowca lepszej jakości. Największe tereny przeznaczone pod uprawę bawełny znajdują się w Azji. Występują one na Nizinie Chińskiej, zwłaszcza w dolinach Huang-he i Jangcy, w środkowej części Półwyspu Indyjskiego, w północnej części Niziny Gangesu w Indiach i Niziny Indu w Pakistanie, na nawadnianych terenach wzdłuż dolin Amu-darii w Uzbekistanie i Turkmenistanie oraz Syr-darii w Tadżykistanie.
Największymi producentami bawełny są Chiny i Stany Zjednoczone. Plantacje bawełniane występują także w Afryce, głównie w delcie Nilu i na niewielką skalę na sawannach Sahelu oraz w Australii na wschodnich wybrzeżach (okolice zwrotnika). W Europie niewielkie ilości bawełny są produkowane na plantacjach południowo-zachodniej Hiszpanii i na Półwyspie Bałkańskim w Grecji.
Len to jedna z dwóch roślin włóknistych (oprócz konopii) rosnących w klimatach umiarkowanych. Pochodzi on prawdopodobnie z Azji Południowo-Zachodniej. Roślina tawystępuje w dwóch odmianach. Odmiany krótkopędowe, wielkonasienne są uprawiane jako rośliny oleiste, a długopędowe, drobnoziarniste, jako rośliny włóknodajne. Len najlepiej rośnie w klimacie umiarkowanym chłodnym i wilgotnym. Podobnie jak bawełnę, uprawia się go głównie na włókno, w mniejszym stopniu na ziarno lub też dla obu celów łącznie. Uzyskiwanie włókna z lnu jest bardzo pracochłonne.
Uprawy tej rośliny koncentruje się właściwie tylko na dwóch kontynentach, tzn. w Azji i Europie. W Azji na Nizinie Mandżurskiej, a w Europie w północno-wschodniej Francji, Polsce, Białorusi, na Wyżynie Białoruskiej oraz w Rosji. Głównym producentem włókna lnianego są Chiny, w których skupia się aż 33 % jego światowej produkcji. Mniejsze znaczenie mają: Francja (19 %), Białoruś (9 %), a także Rosja, W. Brytania i Holandia (po 8 %).
Juta rośnie w klimacie gorącym wilgotnym. Włókno tej rośliny, należące do najtańszych włókien świata, trudno nasiąka wodą i dlatego przeznacza się je do wyrobu worków używanych do transportu cukru, soli, kawy i innych towarów wymagających ochrony przed wilgocią. Worki jutowe są lekkie, a ważną ich cechą jest szorstkość, co przyczynia się do ich stabilności w czasie przeładunku statków. Z włókna jutowego wyrabia się ponadto płótno żaglowe, sznury, liny, dywany i chodniki. Juta w połączeniu z innymi materiałami służy też do izolacji wodoodpornej, np. do owijania podmorskich kabli telegraficznych.
Charakterystyczna jest silna koncentracja upraw tej rośliny. Główny obszar uprawy to delta Gangesu i Brahmaputry w Indiach i Bangladeszu. Najważniejszym ośrodkiem przetwórstwa juty jest Kalkuta. Juta stanowi zasadnicze źródło dochodów Bangladeszu i jego najważniejsze bogactwo. Dość dużo juty uprawiają też Chińczycy.
Konopie pochodzą z Azji Środkowej i Europy Południowo-Wschodniej. Jest to roślina wytrzymała na suszę, lubi duże nasłonecznienie. Wysokie plony uzyskuje się na żyznych glebach. Jej uprawa wiąże się z koniecznością zaangażowania znacznych zasobów pracy, ze względu na pracochłonność otrzymania włókna konopnego. Włókno konopi jest bardzo sztywne, niezwykle wytrzymałe i trwałe. Dlatego jest ono surowcem do produkcji tkanin i wyrobów powroźniczych (płótno żaglowe, węże pożarnicze, worki, liny, sznury, sieci rybackie itp.). Obecnie główne rejony uprawy konopi występują w Azji, ze względu na drastyczne ograniczenie uprawy tej rośliny w Europie. W zbiorach włókna konopi przodują Indie (40 % światowej produkcji), oraz Chiny (20 %)
Agawy włókniste są uprawiane na obrzeżach niektórych pustyń i na suchych obszarach Ameryki Środkowej i Południowej oraz Afryki. Wśród nich największe znaczenie ma agawa sizalowa, powszechnie zwana sizalem. Najłatwiej dostosowuje się do różnych warunków przyrodniczych i jest mało wymagająca glebowo. Agawa służy głównie do wyrobu lin i sznurów.
Rośliny włóknodajne

Chcesz mieć dostęp do najlepszych MATERIAŁÓW GEOGRAFICZNYCH?
Zrób nam przyjemność i polub nas na Facebooku!
Publikujemy ciekawostki, testy, zdjęcia promocje i wiele innych
roślina |
opis |
występowanie |
---|---|---|
bawełna |
|
|
len |
|
|
juta |
|
|
konopie |
|
|
agawa sizalowa |
|
|
Rośliny kauczukodajne
Kauczuk stał się podstawowym surowcem przemysłowym wraz z rozwojem komunikacji samochodowej To elastyczne tworzywo służy do produkcji opon izolacji kabli, produkcji butów i podeszew gumowych oraz wielu innych wyrobów. Kauczuk naturalny stanowi pochodną soków (lateksu) różnych drzew tropikalnych. Wśród nich największą rolę odegrał, rosnący w lasach dorzecza Amazonki, kauczukowiec brazylijski. Przez wiele lat Brazylia była jedynym eksporterem kauczuku, z czego czerpała olbrzymie zyski, szczególnie na początku XX w. Obecnie zbiór lateksu z drzew rosnących dziko stanowi tylko niewielki procent światowej produkcji kauczuku naturalnego.
Współcześnie kauczuk naturalny ma poważnego konkurenta w kauczuku syntetycznym i chociaż ustępuje mu w wielkości produkcji, to przewyższa znacznie pod względem wszystkich cech użytkowych. Obecnie zbiory kauczuku naturalnego stanowią ok. 1/3 ogólnej światowej produkcji kauczuku. Około 80 % ogólnej produkcji przypada na kraje Azji Południowo-Wschodniej, szczególnie Tajlandię, Indonezję i Malezję.
Ojczyzna kauczuku naturalnego- Brazylia dostarcza dziś tylko 0,5 % ogólnej produkcji światowej. Głównymi importerami kauczuku naturalnego są państwa rozwinięte, szczególnie Stany Zjednoczone i kraje europejskie. Popyt na kauczuk rośnie głównie na skutek rozwoju przemysłu samochodowego. W ostatnich latach rozprzestrzenianie się wirusa HIV przyczyniło się, z kolei, do wzrostu zapotrzebowania na gumowe rękawiczki i prezerwatywy.