Jednym z podstawowych kryteriów wszelkich klasyfikacji narodowościowych jest jeżyk ojczysty. Językoznawcy na ogól zgodnie podają, że na świecie ludzkość używa co najmniej 2500-3000 języków i dialektów. Jednakże niewiele z nich zyskało światowe znaczenie. Pojęcie wspólnoty narodowej wynika często także z możliwości swobodnego porozumiewania się między ludźmi za pomocą mowy, czyli języka. W związku z tym język ojczysty, w jakim człowiek nauczył się mówić w dzieciństwie, pozwala na rozpoznanie przynależności człowieka do określonego narodu. Zdarzają się kraje, w których jeden naród mówi kilkoma językami. Przykładowo Szwajcarzy posługują się czterema językami: niemieckim, francuskim, włoskim i retoromańskim. Część Kanadyjczyków używa języka angielskiego, a część mówi na co dzień po francusku. Irlandczycy używają natomiast języka angielskiego oraz irlandzkiego.
Zdarzają się także takie przypadki, kiedy kilkanaście narodów posługuje się jednym językiem. Na przykład językiem angielskim posługują się Anglicy, Szkoci, Walijczycy, Irlandczycy, Amerykanie, większość Kanadyjczyków, Australijczycy i Nowozelandczycy. Hiszpański jest językiem narodowym nie tylko dla Hiszpanów, ale również dl mieszkańców Argentyny, Chile, Kolumbii, Kuby, Meksyku, Peru, Wenezueli i wielu innych krajów Ameryki Łacińskiej. Brazylijczycy i Portugalczycy posługują się językiem portugalskim.
