Narody na świecie

Przez pojęcie naród rozumiemy historycznie wytworzoną trwałą wspólnotę ludzi, ukształtowaną na gruncie wspólnych losów dziejowych, kultu­ry, języka, terytorium i życia ekonomicznego, przejawiających się w świado­mości narodowej jej członków. Pojęcie narodu nie jest ściśle zdefiniowane. Dotychczas nie udało się zbudować pełnej definicji tego pojęcia. Naród jest społecznością naturalną, która odznacza się żywotnością. Dojrzewanie świadomości narodowej jest procesem bardzo dłu­gim. Proces formowania się narodów (nawet w Europie) nie zakończył się i ciągle jest możliwe powstanie nowych narodów przy określonych różnicach językowych, kulturowych i religijnych.

Podobnie jak z pojęciem narodu, istnieją problemy z definicjąpojęcia narodowości, którego używa się zamiennie zpojęciem narodu lub na oznaczenie przynależności do danego narodu, albo też na oznaczenie wspól­noty etniczno-kulturowej.
Naród jest najczęściej definiowany biorąc pod uwagę trzy aspekty:

• naród jako wspólnota duchowa. Więź. narodowa oparta jest na więzi emocjonalnej i intelektualnej, a więc na odczuciach psychicznych i akceptowaniu określonych przekonań oraz warto­ści społecznych.

  

• naród jako zjawisko społeczne. Koncepcja ta traktuje naród przede wszystkim jako wspólnotę polityczną, która dąży do niezależnego bytu politycznego we własnej organizacji państwowej. Teoria ta jest współ­cześnie dość powszechna na świecie. Jest ona także propagowana przez nauki polityczne;

• naród jako historyczna wspólnota danej zbiorowo­ści. Wspólne losy dziejowe łączą łudzi w jeden naród. Świadomość narodowa wyraża się lii w postaci poczucia wspólnoty i solidarności wewnętrznej i jej odrębności na zewnątrz.

Ogólnie można powiedzieć, że naród tworzy ludność połączona wspólną przeszłością historyczną, mająca wspólną kulturę, język, terytorium, gospodarkę. Najliczniejsze cztery narody, stanowiące około połowy ludności świata, to: Chińczycy, Hindusi, Amerykanie i Rosjanie. Kryterium na podstawie którego wyznaczyć można naród jest niezwykle istotne dla krajów wielonarodowościowych, np. Chorwacji, Jugosławii, Rosji, Belgii, Kanady, czy Turcji.

W wielu krajach wyróżnia się także niewielkie grupy narodowe należące do innego narodu niż większość jego mieszkańców. Grupy te nazywane są mniejszościami narodowymi lub etnicznymi. Mniejszości narodowe odgrywają w niektórych państwach bardzo ważną rolę. W wielu krajach świata mieszkają duże grupy ludności, należące do mniejszości narodo­wych. W Europie takimi pań­stwami są np.: Hiszpania, Rosja, Wielka Brytania. W Unii Europej­skiej mniejszości narodowe w poszczególnych krajach mają prawo do kultywowania swoich tradycji, swobodnego wyznawa­nia religii, nauki w szkołach z ję­zykiem ojczystym. Często posia­dają też własny samorząd.

Do narodów zamieszkujących zwarte terytorium, lecz nie posiadających własnego państwa należą na przykład Baskowie, żyjący na pograniczu Hiszpanii i Francji, Kurdowie w Turcji, Syrii, Iraku i Iranie, Tamilowie w Indiach i Sri Lance. Przykładem narodu, który przetrwał dzięki wspólnocie religijnej mogą być Żydzi. Przez dwadzieścia wieków byli oni rozproszeni na całym świecie i mówili różnymi językami. Najstarszy swój język - hebrajski zachowali w tym czasie tylko w liturgii i w piśmiennictwie religijnym. Dopiero od 1948 roku Ży­dzi posiedli własne państwo Izrael. Wspólne obyczaje łączą też Romów (Cyganów), pochodzących z Indii, ale za­mieszkujących w rozproszeniu Europę, zachodnią Azję, Afrykę, Amerykę, Australię.

Obszar zamieszkały przez Kurdów

Na świecie, według większości źródeł, istnieje 900 narodów i narodowości. Prawdziwą różnorodność narodowościową spowodowały w wielu krajachwspółczesne, zarobkowe migracje ludności. Szczególnie jest to widoczne, w Niemczech i Francji. We Francji w kilkumilionowej rzeszy obcokrajowców (7 % ogółu ludności) przeważają Arabowie z Afryki Północnej z byłych kolonii francuskich Algierczycy, Marokańczycy, Tunezyjczycy. Dość licznie są re­prezentowani również Portugalczycy, Hiszpanie, Włosi, Polacy i obywatele b. Jugosławii.

Polska na skutek zmiany granic i przesiedleń ludności po drugiej wojnie światowej  z kraju wielonarodowościowego stała się państwem niemal jedno­litym narodowościowo. Z tego powodu w okresie powojennym należała do nielicz­nych państw świata, w których nie prowadziło się statystyki narodowościowej. Obecnie szacuje się, że mniejszości narodowe stanowią ok. 3 % ludności Polski. Są to przede wszystkim Niemcy (310-350 tys.), Białorusini (200-230 tys.) i Ukraińcy (200-220 tys.). Mniejszość niemiecka jest skupiona w największym stopniu w województwie opolskim, stanowiąc ok. 25 % jego ludności. Białorusini koncentrują się w województwie podlaskim (najbardziej w jego południowej części).

Mniejszość ukraińska w największym stopniu zamieszkuje północną część woj. warmińsko-mazurskiego, a w rozproszeniu województwa północno-zachodnie i zachodnie. Kilkadziesiąt tysięcy Ukraińców powróciło z po­wojennego wysiedlenia na dawne miejsce zamieszkania w województwach: lubel­skim, podkarpackim, małopolskim, podlaskim. Liczną grupę narodowościową stanowią w Polsce łemkowie (nasz kraj zamieszkuje około 50-60 tys. przedstawicieli tej grupy). Liczebność Romów ocenia się na 25 tys. Na pograniczu z Litwą, w woj. podlaskim (okolice Puńska), skupieni są Litwini (20 tys.), a na Orawie i Spiszu. Słowacy (ok. 20 tys.). Ponadto mniejszość żydowską szacuje się na 15 tys. Do nielicznych mniejszości narodowościowych zamieszkujących Polskę należą: Rosjanie, Ormianie, Grecy, Czesi, Tatarzy.