Skala Mapy

Każda mapa zawiera trzy grupy składników: matematyczne, geograficzne i opis pozaramkowy. Do składników matematycznych należą:

• punkty nawiązania (osnowa geodezyjna) - przeniesiona na mapę sieć punktów i geometryczny układ wielkości kątowych i liniowych zmierzonych w terenie metodami precyzyjnymi,
• skala
• odwzorowania kartograficzne.

Składniki geograficzne dotyczą treści mapy i obejmują następujące elementy:

• fizjograficzne- zarys linii brzegowej, ukształtowanie powierzchni, stosunki hydrograficzne i klimatyczne, budowa geologiczna, zbiorowiska roślinne i zwierzęce,
• społeczno-ekonomiczne, będące bezpośrednim lub pośrednim wynikiem działalności człowieka w środowisku, np. osiedla, szlaki komunikacyjne, granice, zakłady przemysłowe, uprawy itp.,
• uzupełniające - napisy odnoszące się do nazewnictwa, napisy literowe i cyfrowe.

Opisy pozaramkowe, jako trzeci składnik mapy, dotyczą: tytułu, legendy, skali, wyjaśnienia znaków umownych zastosowanych na mapie (legenda), oznaczeń współrzędnych oraz wszystkich danych, związanych z redagowaniem mapy.

Skala mapy - rodzaje skal mapy

 Głównym matematycznym składnikiem każdej mapy jest skala. Jest to stosunek wybranej długości na mapie do odpowiadającej jej odległości w terenie. Skala jest miarą pomniejszenia danej mapy w stosunku do wymiarów rzeczywistych na powierzchni Ziemi. Skala mapy wyraża zmniejszenie linii na mapie. Skala nie przedstawia więc stosunku pomniejszenia  wymiarów powierzchni. Może być ona  przedstawiona za pomocą liczby, lub przy pomocy rysunku. Stąd też rozróżniamy:

• Skalę liczbową wyrażoną zazwyczaj w postaci działania matematycznego, lub
  w postaci ułamka. Mianownik tego ułamka podaje stopień pomniejszenia odległości na mapie w stosunku do odległości w terenie. Zatem większa jest ta skala, która jest wyrażona większą liczbą, a więc której mianownik jest mniejszy. Im większa jest skala danej mapy, tym obraz danego terenu jest oddany w większych rozmiarach i tym dokładniejsza jest mapa. Np. skala 1:100 000 jest skalą mniejszą, niż 1:50 000 ponieważ 1:50 000 jest to skala wyrażona większą liczbą (większym ułamkiem). Skale liczbowe pojawiły się dopiero w pierwszych latach XIX wieku w związku z rozwojem map topograficznych.

• Skalę mianowaną- jest to wyrażanie skali mapy w postaci porównania jednostki na mapie z odpowiednią jednostką długości w terenie np. 1cm= 5km.

• Skalę liniowa (podziałkę)- jest graficzną konstrukcją skali. Posługiwanie się skalą mapy nie jest zawsze dogodne ze względu na konieczność wykonywania obliczeń. Z tego powodu przedstawia się skalę mapy w formie graficznej. Podziałka liniowa jest odcinkiem linii prostej podzielonym na równe części odpowiadające długości odpowiedniej liczbie jednostek. Podzielona jest ona na jednostki długości (np. metry, kilometry), które są zmniejszone odpowiednio do skali, oraz opisane. Za pomocą podziałki można dokonywać pomiarów odległości z mapy, oraz na odwrót, oznaczyć na mapie daną odległość w terenie. Aby uniknąć zbędnego liczenia i ewentualnych błędów, w praktyce stosuje się skalę liniową. Najwcześniejsze konstrukcje podziałek stosowano na mapach morskich XIV i XV stulecia. Aby zwiększyć dokładność podziałki liniowej  stosuje się tzw. podziałkę poprzeczną (transwersalną).

 Wielkość skali mapy jest zawsze różna dla każdego miejsca. Jednakże przyjmuje się stałą, uogólnioną wartość skali dla całej mapy. Z tego powodu wprowadza się pojęcie skali miejscowej, oraz skali głównej. Skala główna może być zachowana na mapie jedynie w jednym punkcie najczęściej środkowym, lub w zależności od właściwości danego odwzorowania wzdłuż równika, południka zerowego, bądź wzdłuż wszystkich równoleżników. W rzeczywistości wielkość skali pozostaje niezmienna tylko na planie.