W postaci lodu tworzącego lodowce zgromadzone jest około 24 mln km3 wody słodkiej. Stopnienie lodowców spowodowałoby podniesienie poziomu oceanu światowego o 66 m. Współczesne lodowce zajmują około 10 % powierzchni lądów. 96 % lądowych wód powierzchniowych zgromadzonych jest właśnie w postaci lodu. Zimą w wyższych szerokościach geograficznych lód skuwa powierzchnie jezior i rzek, a wodospady zamieniają się w lodospady.
Znaczne obszary strefy polarnej, od powierzchni gruntu do głębokości nawet kilkuset metrów, zajmuje wieloletnia zmarzlina. Śnieg w obszarach polarnych i wysokich górach stanowi dominującą część opadów atmosferycznych. Najciekawszą formą występowania lodu są zbudowane z niego ogromne pokrywy lądolodów Antarktydy i Grenlandii oraz lodowców wysp Arktyki i Antarktyki, a także wielu pasm górskich położonych na różnych szerokościach geograficznych, od regionów polarnych aż po wysoko wyniesione stożki wulkanów strefy równikowej. Nauka o lodowcach i lądolodach to glacjologia.
W nieodległej przeszłości geologicznej (w plejstocenie) lodowce pokrywały niemal połowę Europy, znaczną część Azji i ponad 1/3 powierzchni Ameryki Północnej. W przeszłości ośrodkiem zlodowacenia europejskiego była Skandynawia. Z tego obszaru potężne masy lodowe spływały na tereny północno-wschodniej i środkowej Europy. Ustawicznie niszczone Góry Skandynawskie dostarczały lodowcom ogromnych mas materiału skalnego, który został rozniesiony na powierzchnię aktywności lodowca. Pokrywy lodowe, tworzące lodowce górskie lub lądolody, powstawały w miejscach, gdzie ukształtowanie terenu sprzyjało gromadzeniu się dużych ilości śniegu.
Główne warunki powstawania lodowców to:
- temperatura powietrza - średnia roczna temperatura powietrza poniżej 0°C
- opady - wyższe niż topnienie
- ukształtowanie terenu - z powierzchni stromych śnieg zsuwa się
Masy lodowe objęły obszar Europy, część Azji oraz Ameryki Północnej, w tym także dużą część obszaru Polski. W górach polskich tworzyły się także lodowce górskie. Zlodowacenia były skutkiem znacznego ochładzania się klimatu. Okresy zlodowacenia nazywane są glacjałami. Pomiędzy nimi występowały okresy, kiedy klimat ocieplał się, czyli interglacjały. W okresie tym wskutek ocieplenia powierzchnia lodowca cofa się lub ustępuje z danego obszaru. Proces ten to deglacjacja.
W górach w miarę wzrostu wysokości bezwzględnej obniża się średnia temperatura powietrza i wzrasta ilość gromadzonego śniegu. Akumuluje się on w postaci pokryw i płatów. Powyżej pewnej wysokości opady śnieżne nie ulegają całkowitemu stopnieniu i śnieg utrzymuje się w tych miejscach przez cały rok. Wysokość tę nazywamy granicą wiecznego śniegu. Tak więc powyżej pewnej wysokości istnieją warunki sprzyjające powstawaniu lodowców. W wyższych szerokościach geograficznych wysokość występowania granicy wiecznego śniegu obniża się nawet do poziomu morza.
- Granica wiecznego śniegu to wysokość, powyżej której w ciągu roku więcej śniegu przybywa niż topnieje. Wysokość tej granicy zależy od warunków klimatycznych: temperatury powietrza i wielkości opadów śniegu.
- Najwyżej granica wiecznego śniegu znajduje się w okolicach zwrotników (6000 m n.p.m.), w strefie okołobiegunowej natomiast obniża się do poziomu morza (dotyczy to półkuli południowej, na północnej ze względu morski klimat granica ta przebiega wyżej - na poziomie 600-700 m n.p.m.).
Granica wiecznego śniegu
Granica ta przebiega bardzo nisko nad poziomem morza na wybrzeżach Antarktydy, nieco wyżej, bo około 200-300 m n.p.m. na wybrzeżach wysp Arktyki, ale już w ich partiach środkowych na wysokości 500-600 metrów. W obszarach położonych na średnich szerokościach geograficznych i będących pod wpływem wilgotnego klimatu morskiego przebiega na wysokości 500-1000 m n.p.m., ale dalej, w głąb lądu wznosi się nawet do 1500-2000 m n.p.m. W strefach zwrotnikowych, charakteryzujących się suchym klimatem, przekracza ona wysokość 6000 m n.p.m. W miarę zbliżania się do równika stopniowo obniża się do 5000 m n.p.m., co wiąże się ze wzrostem ilości opadów.
Przebieg granicy wiecznego śniegu w zależności od szerokości geograficznej na Ziemi zmienia się w miarę oddalania od równika w kierunku biegunów. Linia ta sięga najwyżej w miejscach, gdzie odnotowuje się najwyższe temperatury (których wartość jest zredukowana do poziomu morza) oraz niewielkie opady. W Karpatach granica wiecznego śniegu znajduje się na wysokości 2500 m n.p.m. Ponad tę linię wznoszą się najwyższe szczyty Tatr: Gerlach i Łomnica.
Obszary leżące powyżej granicy wiecznego śniegu zajmują zbyt małą powierzchnię, aby mogły tam powstać lodowce. Śnieg nie może utrzymać się na wąskich graniach i na stromych ścianach. Tatry są właśnie przykładem gór w których ukształtowanie powierzchni uniemożliwia tworzenie się lodowców.
