Rodzaje pustyń

Piasek transportowany za pomocą wiatru blisko powierzchni Ziemi, lub toczony po niej napotyka często przeszkody w postaci głazów, pagórków, gałęzi, czy choćby wystających krzaków. Powoduje to osadzanie się transportowanego materiału. Im dalej od obszarów wywiewania, tym transportowany materiał jest drobniejszy. W pierwszej kolejności osadzają się piaski gruboziarniste, następnie coraz drobniejszy materiał. Najdalej od miejsca wywiewania osadzają się pyły.

Pustynie są obszarami suchymi, na których średnia roczna suma opadów nie przekracza 250 mm i gdzie parowanie przewyższa ich wielkość. Zajmują one około 23 % powierzchni lądów, czyli około 35 mln km2. Podstawowymi przyczynami prowadzących do powstania obszarów pustynnych są:

• występowanie globalnych pasów suchego subtropikalnego powietrza,

• położenie obszarów w środkowej części dużych kontynentów, gdzie nie docierają wilgotne masy powietrza, znad akwenów morskich i oceanicznych,

  

• występowanie obszarów położonych w cieniu opadowym wysokich łańcuchów górskich,

• położenie obszarów w strefie kontaktu z morskim wybrzeżem, wzdłuż którego przemieszczają się zimne prądy morskie, płynące od Antarktydy ku północy, z ciepłymi masami powietrza gromadzącymi się nad ładem. Takie warunki nie sprzyjają powstawaniu chmur, dlatego brak jest opadów.

 Pustynie występują na wszystkich kontynentach (poza Antarktydą i Arktyką, gdzie można mówić o pustyniach polarnych) w trzech strefach klimatycznych - umiarkowanej, subtropikalnej i tropikalnej. Na obszarach pustynnych żyje tylko około 4 % ludności świata, a w celach uprawowych wykorzystuje się tylko 3 % ich całkowitej powierzchni. Pustynie na kontynentach zajmują różną powierzchnię, i tak w Australii stanowią one 45 % powierzchni, w Ameryce Północnej 10 %, w Ameryce Południowej 8 %, w Afryce Północnej 40 %, na Półwyspie Arabskim aż 95 %, w Azji Centralnej 50 %, zaś w Europie tylko 1 % (w obszarze położonym na północ od wybrzeża Morza Kaspijskiego). Obszary suche występują na różnych wysokościach: na nizinach nadmorskich, a także wysoko w górach.

 
Rodzaje pustyń

Typ krajobrazu pustynnego, rzeźba terenu, charakter osadów powierzchniowych, gleby oraz szata roślinna, zróżnicowane, a czasem bardzo odmiennie w poszczególnych obszarach pustynnych, pozwalają na wyróżnienie czterech podstawowych typów pustyń: kamienistych, żwirowych, piaszczystych i pylastych.

Na obszarach suchych wywiewanie drobnego materiału z pokryw zwietrzelinowych, zawierających różnych rozmiarów materiał skalny prowadzi do powstania pustyń kamienistych, zwanych na Saharze hamada. Są to pustynie, których powierzchnia pokryta jest blokami skalnymi, porozcinana dolinami rzek okresowych. Pustynie kamieniste występują w obszarach niskich gór i pogórzy, gdzie nagromadzone są duże ilości materiału usypiskowego, złożonego na zboczach i u podnóży gór.

Dominują w krajobrazie nagie skały, często ciekawie ukształtowane, oraz nagromadzenia grubego materiału w postaci skalnych bloków, okruchów o znacznej czasem miąższości. Szata roślinna jest uboga, miejscami pojawia się roślinność kserofitowa. Na skutek dużych dobowych różnic temperatury następuje obrywanie bloków skalnych. Gruz skalny podlega oszlifowaniu, natomiast drobniejsze okruchy wywiewane są przez wiatr. Większe pustynie kamieniste występują w Libii, Kazachstanie, oraz w Chinach.

W podobny sposób tworzą się pustynie żwirowe zwane również serir, czy gobi. Jest to płaski obszar pokryty drobnymi kamieniami i żwirem, odznaczający się zwykle czerwoną barwą. Materiał budujący serir pochodzi z wietrzenia, oraz z nanosów rzecznych. Najbardziej znanymi pustyniami żwirowymi są: Pustynia Gobi w Mongolii, czy Pustynia Simpsona w Australii.