Ropa naftowa jest to kopalna, ciekła mieszanina węglowodorów. Jest ona obecnie najważniejszym surowcem energetycznym (często określanym mianem surowca strategicznego) ze względu na: wysoką wartość opałową (9500-11500 kcal/kg), rosnące znaczenie dla przemysłu chemicznego (w tym, przede wszystkim, produkcji paliwa dla dynamicznie rozwijającej się motoryzacji), stosunkowo tanią, z technicznego punktu widzenia, eksploatację złóż (np. w porównaniu z węglem kamiennym), stosunkowo tani transport (rurociągami i tankowcami), oraz możliwości osiągania wyjątkowo wysokiej stopy zysku. Gwałtowny wzrost popytu na ropę naftową wystąpił na początku XX w., kiedy to uruchomiono masową produkcję silników spalinowych do samochodów i innych środków transportu.
Wydobycie ropy naftowej, zapoczątkowane w drugiej połowie XIX w. na terenie Pensylwanii, Galicji, Rumunii i w Baku, jeszcze w 1913 r. wynosiło na świecie niewiele ponad 50 mln ton, ale tuż przed drugą wojną światową wzrosło do ponad 270 mln ton, a w 1998 r. do 3,1 mld ton. Rozwój górnictwa ropy naftowej stał się możliwy dzięki badaniom geologicznym, które zostały uwieńczone licznymi odkryciami dużych złóż roponośnych.
Ośrodki wydobycia ropy naftowej na świecie
Znane zasoby tego surowca są rozmieszczone w świecie bardzo nierównomiernie. Najbogatsze znajdują się w krajach Bliskiego Wschodu. Pod koniec XX w. szacowano je na ponad 65 % całych zasobów światowych, przy czym aż 25 % z nich znajduje się na terenie Arabii Saudyjskiej, a po 9-10 % przypada na Irak, Iran, Kuwejt i Zjednoczone Emiraty Arabskie. Nieco ponad 12 % światowych zasobów znajduje się na terenie Ameryki Północnej i Południowej, głównie w rejonie Morza Karaibskiego i Zatoki Meksykańskiej, w tym udział Wenezueli wynosi ok. 3 %, Meksyku natomiast 5 %, a Stanów Zjednoczonych —= 3 %. Znaczne zasoby tego surowca, szacowane na ok. 6% zasobów światowych, posiadają kraje byłego ZSRR, w tym Rosja — ok. 5%.
Po nieco ponad 5% przypada na pozostałą część Azji i Afrykę, głównie Afrykę Północną i region Zatoki Gwinejskiej. Najuboższa pod tym względem jest Europa, gdyż na jej terenie znajduje się tylko ok. 1,8% światowych zasobów tego nośnika energii.
Zróżnicowanie wielkości zasobów ropy naftowej w poszczególnych regionach świata i zmiany zachodzące pod wpływem odkryć geologicznych znajdują dosyć duże odzwierciedlenie w rozmieszczeniu wydobycia tego surowca. Obecnie najważniejszym obszarem produkcji ropy naftowej na świecie jest Zatoka Perska. Z krajów Bliskiego Wschodu pochodzi ponad 900 mln ton, co stanowi ok. 30 % produkcji światowej. Na pierwsze miejsce w świecie, z produkcją ok. 400 mln t ropy naftowej (13% produkcji światowej), wysunęła się Arabia Saudyjska. Innymi wielkimi bliskowschodnimi producentami są: Iran, Zjednoczone Emiraty Arabskie, , Irak , Kuwejt, Oman, Syria, Katar, Jemen.
Arabia Saudyjska dysponuje największymi na świecie zasobami ropy naftowej (ok. 1/4 zasobów światowych). Eksploatowane tam są nie tylko złoża położone wzdłuż Zatoki Perskiej, lecz także złoża przyległego szelfu. Początkowo duża zależność od Amerykanów, którzy odkryli te złoża, stopniowo się zmniejszała. Wprawdzie ropa naftowa z Arabii Saudyjskiej nic jest najlepszej jakości, jednak 90 % wydobycia znajduje zagranicznych odbiorców.
Od lat siedemdziesiątych Arabia Saudyjska jest największym światowym eksporterem tego surowca. W kraju tym wybudowano sieć rurociągów łączących pola z portami naftowymi, zlokalizowanymi nawet nad Morzem Śródziemnym. Arabia Saudyjska, dzięki ropie naftowej, z zacofanego kraju koczowników przeobraziła się w kraj o nowoczesnej gospodarce, mający duże wpływy polityczne.
Iran, którego zagłębia znajdują się na przedgórzu Gór Zagros, nad Zatoką Perską i na szelfie, jest najstarszym producentem rejonu Zatoki Perskiej. Najwięcej ropy kraj ten pozyskiwał w połowie lat siedemdziesiątych (ok. 300 mln t). Obecnie jednak wielkość produkcji bardzo zmalała z uwagi na upaństwowienie złóż, oraz konflikt zbrojny z Irakiem.
